Травневі свята

Поляки полюбляють відпочивати, як, власне, й українці чи придністровці. У травні випадає декілька таких днів: 1 травня – Міжнародний день солідарності трудящих; 3 травня – День Конституції Польщі та 23 травня – Зелені свята або П’ятидесятниця. Історія походження кожного з цих свят та як вони відзначаються поляками ви можете прочитати у матеріалах сьогоднішнього номера.

У Польщі День праці – 1 травня – є державним святом з 1950 року. В даний час у багатьох містах Польщі проводяться марші, паради та урочистості, пов’язані з цією датою. Для багатьох людей це також чудова можливість звернути увагу на проблеми безробіття, низької оплати праці або нерівності на ринку праці.

День Конституції – 3 травня – тепер зазвичай відзначається проведенням різних маршів, спортивних змагань та сімейних пікніків. З нагоди свята в багатьох польських містах організовуються численні першотравневі паради. Існують також офіційні церемонії, переважно військового характеру.

23 травня поляки прикрашають власні будинки зеленими гілочками, татарським зіллям (аїром), квітами. Прикрашання будинків зеленими гілками повинно було забезпечити родючість та захистити від чарів.

Віримо, що добірка матеріалів, представлених в публікації,  буде вам цікавою.

Majowe wakacje w Polsce

1 maja 2021 roku tradycyjnie przypadnie Święto Pracy, inaczej Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy. Choć święto to obchodzone jest w Polsce od 1890 roku, to jednak nadal nie wszyscy wiedzą, skąd się wzięło i w jakich okolicznościach powstało. Szczegółowe informacje na temat tego, co to za święto i jak je obchodzimy w Polsce, można znaleźć poniżej.

Święto Pracy: kiedy jest i co to za święto?

Data Święta Pracy jest stała, dlatego święto to rokrocznie przypada w tym samym terminie, czyli 1 maja. Jest to dzień ustawowo wolny. W związku z tym, że w 2021 Święto Pracy wypadnie w sobotę, to pracownikom przysługuje dodatkowy dzień wolny.

Jak brzmi Artykuł 130 Paragraf 2 Kodeksu Pracy, każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin.

Oznacza to, że pracodawca –za święto przypadające w sobotę – ma obowiązek oddać pracownikowi jeden inny dzień wolny. Najczęściej pracodawca odgórnie ustala termin dodatkowego dnia wolnego dla wszystkich pracowników w firmie.

Święto Pracy to międzynarodowe święto klasy robotniczej, które obchodzone jest rokrocznie 1 maja, począwszy od 1890 roku. W Polsce Święto Pracy jest świętem państwowym od 1950. Wprowadzone zostało przez II Międzynarodówkę w celu upamiętnienia wydarzeń z pierwszych dni maja 1886 roku w Chicago.

W 1886 roku właściciel firmy McCormick Harvester postanowił zmodernizować swój zakład. W tym celu zwolnił wszystkich pracowników, a na ich miejsce zatrudnił nowe osoby. Od 1 maja przez kilka kolejnych dni trwały protesty byłych pracowników. W chwili przemówienia jednego z uczestników strajku policja zaatakowała protestujących, mimo że byli oni nastawieni pokojowo. To właśnie wtedy doszło do masakry, która przeszła do historii jako Haymarket Riot 1886. Demonstracja została nazwana «Kampanią na rzecz 8-godzinnego dnia pracy». Kilka lat po tych wydarzeniach ustalono, że 1 maja będzie dniem upamiętniającym strajk, który miał miejsce w Chicago.

 Jak się obchodzi święto 1 maja w Polsce?

Pierwsze obchody Święta Pracy w Polsce miały miejsce w 1890 roku i niejednokrotnie odbywały się wbrew woli zaborców. W 1950 roku rząd komunistyczny nadał dniu 1 maja status święta państwowego. W ten sposób 1 maja stał się dniem wolnym od pracy. W czasach PRL-u w tym terminie organizowano liczne pochody z obowiązkowymi «szturmówkami». W latach 80. demonstracje pierwszomajowe organizowała podziemna Solidarność (w opozycji do oficjalnych obchodów).

Obecnie w wielu miastach w Polsce odbywają się marsze, pochody oraz uroczystości związane ze Świętem 1 Maja. Dla wielu osób to także doskonała okazja do zwrócenia uwagi na problematykę braku pracy, niskiej płacy czy nierówności na rynku pracy.

230 lat temu w Polsce uchwalono konstytucję

Święto Konstytucji 3 Maja 2021 – to polskie święto państwowe, które rokrocznie wypada w tym samym terminie, czyli w rocznicę uchwalenia Konstytucji.

Konstytucja uchwalona została 3 maja 1791 roku.  Ona regulowała prawo RON, wprowadzając ład do zanarchizowanych rządów magnaterii.

Autorami Konstytucji 3 maja byli Król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj. Nie obeszło się bez przeszkód podczas obrad w trakcie których uchwalono Konstytucję. W czasie obrad Sejmu Czteroletniego wielu posłów, pracujących na zlecenie państw ościennych (Rosji, Prus czy Austrii), sprzeciwiało się powołaniu ustawy zasadniczej. Okazja nadarzyła się 3 Maja 1791 roku, wówczas wielu przeciwników konstytucji nie powróciło jeszcze z Wielkanocnego urlopu. Po siedmiogodzinnych obradach Sejm zatwierdził konstytucję, a król Stanisław August Poniatowski ją podpisał. Twórcy Konstytucji 3 Maja określili ją jako „ostatnią wolę i testament gasnącej Ojczyzny”.

Najważniejsze zmiany w prawie

Konstytucja wprowadzała trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Ograniczała immunitety prawne oraz przywileje szlachty zagrodowej, tak zwanej gołoty. Celem ograniczeń względem szlachty było zapobieżenie możliwości przekupstwa, biednego szlachcica przez agentów obcego państwa. Konstytucja potwierdzała też przywileje mieszczańskie nadane w akcie prawnym z 18 kwietnia 1791 roku. Według tego aktu, mieszczanie mieli prawo do bezpieczeństwa osobistego, posiadania majątków ziemskich, prawo zajmowania stanowisk oficerskich i stanowisk w administracji publicznej, a także prawo nabywania szlachectwa. Miasta miały prawo do wysłania na Sejm 24 plenipotentów jako swoich przedstawicieli, którzy mieli głos w sprawach dotyczących miast. Akt ten obejmował pospólstwo opieką prawa i administracji rządowej.

Konstytucja 3 maja znosiła takie «narzędzia władzy szlacheckiej» jak liberum veto, konfederacje, sejm skonfederowany oraz ograniczała prawa sejmików ziemskich.  W dniu ustanowienia Konstytucji 3 maja przestaje istnieć Rzeczpospolita Obojga Narodów a w jej miejsce zostaje powołana Rzeczpospolita Polska.  Zniesiona zostaje też wolna elekcja, która w wieku XVIII w ogóle się nie sprawdziła, jej miejsce zastępuje władza dziedziczna, którą po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego miał przejąć władca z dynastii Wettynów.  Aby czuwać nad bezpieczeństwem wprowadzono stałą armię, której liczebność miała sięgać 100 tysięcy żołnierzy, oraz ustanowiono podatki w wysokości 10% dla szlachty i 20% dla duchowieństwa – gołota, mieszczanie i chłopi byli zwolnieni z płacenia podatku.  Katolicyzm został uznany za religię panującą, jednocześnie zapewniono swobodę wyznań, choć apostazja wciąż była uznawana za przestępstwo. Aby Konstytucja była zawsze aktualna co 25 lat miał się zbierać Sejm Konstytucyjny, który miałby prawo zmienić zapisy w konstytucji.

Trójpodział władzy

Władzę ustawodawczą posiadał dwuizbowy parlament. W skład parlamentu wchodziła Izba Poselska na którą składało się 204 posłów (szlachta ziemiańska) oraz 24 plenipotentów reprezentujących miasta królewskie. Oraz Izba Senacka (132 członków), w której mogli zasiadać senatorowi, wojewodzie, kasztelani, ministrowie oraz biskupi.

Władzę wykonawczą posiadała rada królewska w skład której wchodzili Król jako przewodniczący, pięciu ministrów, prymas Polski (jako przewodniczący Komisji Edukacji Narodowej), oraz bez prawa głosu następca tronu, marszałek sejmu i dwóch sekretarzy. Ministrowie choć byli powołani przez Króla odpowiadali przed sejmem. Konstytucja 3 maja wprowadzała pięciu ministrów – ministra policji, ministra pieczęci (spraw wewnętrznych), ministra pieczęci spraw zagranicznych, ministra belli (wojny) i ministra skarbu. Akty prawne wydawane przez króla, wymagały kontrasygnaty ministra. Utrzymano zasadę mówiącą ,że król „nic sam przez się nie czyniący, za nic w odpowiedzi narodowi być nie może”.

Obalenie Konstytucji 3 Maja i Konfederacja Targowicka

Konstytucja 3 maja przetrwała czternaście miesięcy, prawa jego wprowadzała do zdemoralizowanej przez przywileje Rzeczpospolitej, były nie do zaakceptowania przez warstwę magnacką. To oni obok szlachty zagrodowej stracili najwięcej. Z dniem kiedy tzw gołota, została odsunięta od władzy państwowej, magnateria często na zlecenie agentów pruskich czy rosyjskich nie mogła kupczyć ustawami, czy zgłaszać liberum veto ustami przekupionych posłów. W dniu 27 kwietnia  1792 roku w Petersburgu zawiązała się konfederacja później nazwana targowicką. Należeli do niej Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski. Na ich „prośbę” połączone siły targowiczan 20 tysięcy i   armii rosyjskiej w liczbie 97 tysięcy wkroczyły do Polski.  Król zdołał wystawić tylko 37 tysięczną armię składającą się z rekrutów. Mimo kilku wygrany bitew , kiedy wojska rosyjskie dotarły pod Warszawę, król zdecydował się na kapitulację i przyłączenie do targowiczan. Armia polska poszła w rozsypkę a sen o wolności umarł na kolejny wiek.

Święto Narodowe

Święto Konstytucji 3 maja obchodzono do ostatniego rozbioru. Świętowanie 3 Maja było zakazane we wszystkich zaborach, dopiero po I WŚ kiedy Polska odzyskała niepodległość Święto Konstytucji 3 maja zostało wznowione. Podczas II WŚ w czasie okupacji niemieckiej i radzieckiej Święto zostało zdelegalizowane. Dopiero w 1981 roku władza ludowa zezwoliła na obchody 3-majowe. Od 1989 roku Święto Konstytucji 3 maja – znów jest świętem narodowym, a od 2007 roku obchodzone jest również na Litwie.

Jak obchodzone jest święto w Polsce dzisiaj?

Obchody Święta Konstytucji 3 Maja w okresie zaborów Polski oczywiście były zakazane. Osoby, które publicznie obchodziły to święto, były surowo karane przez policję.

Obecnie Uchwalenie Konstytucji zazwyczaj świętowane jest poprzez różnego typu parady, marsze, zawody sportowe i pikniki rodzinne. Z okazji święta organizowane są liczne pochody trzeciomajowe w różnych miastach w Polsce. Odbywają się także oficjalne uroczystości, gównie o charakterze wojskowym.

Warto także wspomnieć, że Święto Konstytucji 3 Maja w Polsce obchodzone jest od 1919 roku, jednak w okresie PRL-u zostało zniesione i następnie, w 1990 roku, przywrócone.

Zielone Świątki

Zielone Świątki – potoczna (ludowa) nazwa święta Zesłania Ducha Świętego, którego geneza związana jest z przedchrześcijańskimi – pogańskimi – obrzędami wiosennymi o charakterze płod-nościowym (siła drzew, zielonych gałęzi i wszelkiej wegetacji) oraz zaduszkowym (kult przodków, dziady wiosenne). Zielone Świątki przypuszczalnie wywodzą się z wcześniejszego słowiańskiego święta zwanego Stado, którego pozostałością są odbywające się w tym okresie ludowe odpusty.

Zwyczaje

Ludowe obyczaje związane z Zielonymi Świątkami mają swe źródła w obrzędowości przedchrześcijańskiej. Wpisane są w rytm przyrody, oczekiwanie nadejścia lata. Ich archetypem są magiczne praktyki, które miały oczyścić ziemię z demonów wodnych, odpowiedzialnych wiosną za proces wegetacji. Działania te miały zapewnić obfite plony. W tym celu palono ognie, domy przyozdabiano zielonymi gałązkami, tatarakiem, kwiatami (przystrajanie domostw zielonymi gałęziami miało zapewnić urodzaj, a także ochronić przed urokami). Niektórzy wycinali młode brzózki i stawiali je w obejściu. W ludowej tradycji ziemi dobrzyńskiej – choć już w sposób cząs-tkowy – zachowały się zwyczaje związane z kultem drzew i zielonych gałęzi. Bydło okadzano dymem ze spalonych święconych ziół, przystrajano wieńcami i kwiatami, a po grzbietach i bokach toczono jajka. W okresie późniejszym zasiane pola obchodziły procesje, niesiono chorągwie i obrazy święte, śpiewano przy tym pieśni nabożne.

Święto o wielu nazwach

W zależności od regionu nazywane były dawniej również Sobótkami (południowa Polska) lub Palinockami (Podlasie) –konsekwencja tego, gdy w okresie chrystianizacji próbowano przenieść obchody Nocy Kupalnej na okres majowych Zielonych Świątek (a dopiero później na termin pierwotnie bliższy temu pogańskiemu świętu, na specjalnie w tym celu ustanowioną wigilię św. Jana). Zielone Świątki szczególnie były popularne wśród pasterzy, którzy ucztowali i tańczyli przy ogniu. Zwyczaj ten do dzisiaj jest popularny wśród górali zagórzańskich i Podhalan, w sobótkową noc na wielu wzgórzach palą się widoczne z daleka ogniska, od których odpala się tzw. fakły (lub kozubki) – szczególny rodzaj pochodni, robionej z kory młodego świerka (w gwarze podhalańskiej smreka/smereka). Robi się z niej swego rodzaju sakwę na długim kiju, do której wkłada się żywicę. Z fakłami robi się pochody między poszczególnymi watrami (tj. ogniskami), a także obchodzi pola, szczególnie te zasiane, w celu odpędzenia złych duchów od zagonów i pól.

Dla chrześcijan to bardzo ważne święto – uważa się, że dzień Dnia Świętego, kiedy zesłano Ducha Świętego stanowił początek katolickiego Kościoła.

Zielone Świątki w 2021 roku

Ponieważ jest to ruchome święto, zazwyczaj wypada w maju lub w czerwcu. Data świętowania połączona jest z datą Wielkanocy – odbywa się 7 tygodni po niej. W 2021 roku Zielone Świątki świętuje się w niedzielę 23 maja.

Сторінку підготувала

Наталя СИНЯВСЬКА.